Escher in het Paleis

– Maaike Jacobs

Escher was de grafisch kunstenaar die veel mensen zullen kennen door zijn optische fenomenen zoals herhalingen, spiegelingen en optische illusies. Een bekend werk van Escher weet ik mij nog te herinneren uit mijn wiskunde boek. Ik noemde de tekening de oneindige kubus. De ribben zitten zo aan elkaar getekend dat het een kubus voorstelt, maar die in werkelijkheid niet zo in elkaar kan zitten. Doordat ik toen nog relatief veel kon zien vond ik dit heel fascinerend. Gek genoeg ben ik namelijk visueel ingesteld en dingen moeten logisch kloppen. De visuele trucages die Escher schetst, zijn heel knap en bijzonder.

Maaike bekijkt een tekening van het oog van hele dichtbij.
de derde vorm toevoegen aan de salamanderpuzzel

Toen ik hoorde dat ze in het paleis zijn werken toegankelijk hebben gemaakt voor blinden en slechtzienden was ik echt heel verrast. Ik dacht, hoe dan? Hoe die optische illusie(s) non-visueel overbrengen? … Toen ik dit tegen mijn partner zei, die ook technisch ingesteld is, was zijn interesse ook aangewakkerd. Eschers werk is bijzonder en dit non-visueel uitleggen al net al net zo. Wat een gave uitdaging!

We werden gastvrij ontvangen en hebben veel uitleg gehad met voelbare objecten om te kunnen vatten wat er nou gebeurt als je niet visueel beperkt naar Eschers werk kijkt. Ook mochten we voelen aan de door Escher gebruikte materialen en technieken. Hoe bewerkelijk moet dat voor hem zijn geweest aangezien zijn perfectionisme het niet toeliet een werk door anderen te laten drukken; hij deed alles zelf.

gravure planken van het werk van Escher.
De basis vormen van een duivel en een engel
De duivel en engel basis in elkaar gevoegd
Maaike ontdekt de voelbare tekening van de engelen en duivels

In een samenwerkingsproject met onder andere hogescholen, blinden- en slechtziendenorganisaties en blinden en slechtzienden zelf is er een project uitgevoerd om met behulp van moderne 3D-technieken Eschers werk non-visueel ervaarbaar te maken. Daaruit zijn drie werken (Reptielen, Diepte en Relativiteit) voelbaar en inzichtelijk gemaakt. Ik vind dit nog steeds zo knap gedaan; en ook heel lastig te verwoorden hoe dit nou precies zit. Waardoor ik het eigenlijk iedereen kan aanraden dit eens zelf te ervaren. Want je snapt echt wat er gebeurt in de hoofden van een zienden als ze naar de afbeeldingen van Escher kijken!

Een zintuiglijke beleving van het werk van Escher
Een ets van twee handen die elkaar lijken te tekenen.
Een 3D weergave van de handen die elkaar tekenen.
Maaike ontdekt de 3D handen

Het decor van dit alles is het oude paleis van Koningin-Moeder Emma. Hierover kregen we zijdelings ook nog leuke details te verwerken. Een aanrader!